گیاه سیکاس

گیاه سیکاس از کهن ترین گیاهان زینتی در فضای باز می باشد، برگ های پهن آن در گل آرایی کاربرد بسیاری دارد. این گیاه زیبا شباهت زیادی به سرخس ها دارد و در ابتدا به غلط جزء سرخس ها می دانستند، بعد ها گروه بزرگی از سیکاس ها پدید آمدند. با تیم گل همراه باشید.

معرفی گیاه سیکاس

نام لاتین: Cycas

نام فارسی: سیکاس یا پایا نخل

نام علمی: Cycas Revoluta

راسته: پایا نخل سانان

تیره: پایا نخلیان

بومی: مناطق گرم و مرطوب، اولین بار در چین و ژاپن

از نظر گیاه شناسی موقعیت خاصی دارد. به طوری که حد واسط گیاهان گلدار و بی گل یا کریپتوگام است. این گیاه دو پایه بوده، گیاه نر در وسط برگ ها مخروطی به بار می آورد که به صورت عمودی قرار گرفته و پوشیده از برگ های کوچک است که سطح زیرین آن ها نظیر سرخس ها، اعضای به خصوصی (میکروسپورانژیا) رشد و نمو می کنند. در پایه ماده مخروطی وجود ندارد. اما در برگ های وسطی که پر مانند می باشند، اعضایی می توان یافت که مانند ماکروسپورانژیا در سرخس ها است. تلقیح توسط باد صورت می گیرد و بذر تولید می شود. در نزدیکی طوقه سیکاس غده های کوچکی به اندازه نخود رشد و نمو می کنند که باید به دقت از آن ها مراقبت کرد. نگهداری این غده ها در سلامت کلی سیکاس موثر است ولی علت این موضوع هنوز مشخص نشده است.
این گیاه دارای برگ هایی شبیه برگ نخل بوده و مثل نخل کوچکی است که دارای تنه متورم می باشد. برگ های آن از برگچه های باریک که به طور موازی در کنار هم قرار گرفته ان تشکیل یافته و به رنگ سبز تیره و چرمی می باشند. نوک برگچه ها تیز و به طرف پایین خم شده است. رشد این گیاه کند است. ارتفاع تنه جنس سراتوزامیا از سیکاس ها از ۱۵ تا ۱۶ متر متغیر است. در بعضی سیکاس ها طول ساقه کم و در خانه حداکثر به ۱/۸ متر می رسد و با پرورش آن داخل گلدان میتوان اندازه آن را کنترل کرد اما قطر آن رشد بسیاری دارد(بیش از دو متر).
از نظر ترکیبات شیمیایی مخروطه های اتامین دار گیاه دارای مواد سیکازین و نئوسیکازین و نئو سیکازین ب و مقدار کمی ماکروزامین و گلوکوزیدهای ناشناخته دیگری می باشد. از مغز تخم آن ماده لامیناری بیوز و سیکازین و نئو سیکازین آ جدا شده است، با بررسی ساختمان ماده سیکازین نتیجه گرفته شده است که همان گلو کوزیلوکسی آزوکسی متان است. از هیدرولیز ماکروزامین مواد سیکازین، کسیلوز، گلوکوز و پریموروز حاصل می شود.

سه نوع سیکاس به صورت تجاری کشت و کار می شوند و تمامی آن ها از نظر مقاومت به سرما و بیماری ها متفاوت می باشند این گونه ها عبارتند از:

• Circinalis

• Revoluta

• Media

خواص گیاه سیکاس

سیکاس از ژاپن و چین وارد شده و کاشته شده است و ظاهرا به جز این که چند مورد مسمومیت از پوست آن گزارش شده از سایر جهات گیاه دارویی بسیار مفیدی است. از تخم های آن یک گلیکوزید سمی جدا شده است. کرک های بین برگ ها و همچنین گرد برگ های تغییر شکل یافته آن که تخم آن را در بر می گیرد شبیه پشم است و برای قطع خونریزی بر روی زخم ها گذارده می شود. جوانه های انتهایی شاخه ها قابض و مدر است و مغز چوب تنه آن فکول دارد و خوراکی است و نوعی ساگو می باشد. از نظر دارویی مهمترین قسمت درختچه سیکاس میوه و تخم آن است که تونیک و مقوی نرم کننده سینه، قابض و قاعده آور است و برای معالجه روماتیسم مفید می باشد.
از تخم این گیاه موادی گرفته می شود که از رشد تومورهای سرطانی بدخیم جلوگیری می کند و معروف است که فکول مغز چرب تنه درختچه و نشاسته مغز تخم آن جوان کننده است و موجب طول عمر انسان می شود.

شرایط حفظ و نگهداری گیاه سیکاس

• شرایط آبیاری گیاه سیکاس

در فصل تابستان آبیاری این گیاه بایستی به صورت منظم و بسیار انجام شود. اگر این گیاه را در گلدان کاشتید باید زیر گلدانی به شکلی باشد که آب از زیر آن خارج شود و همچنین راکد نماند زیرا باعث تغییر رنگ و زرد شدن گیاه سیکاس می شود.

• نور مناسب گیاه سیکاس

گیاه سیکاس به نور بسیاری نیاز دارد و در روز حداقل چند ساعت بایستی در برابر نور مستقیم خورشید قرار گیرد. برگ های این گیاه ذاتا به دنبال نور و آفتاب رفته بنابراین در هر هفته باید این گیاه را ۹۰ درجه به سمت دیگر تاباند در غیر این صورت گیاه ناموزون رشد می کند و به سمت نور خورشید، کج بالا می رود. نور کم سبب افزایش طول برگ و نور زیاد، طول برگ ها را کم میکند.

• دمای مناسب گیاه سیکاس

دمای ۱۳ درجه سانتیگراد حداقل دمای مناسب برای گونه های Circinalis و media می باشد. و دمای ۷ تا ۱۰ درجه مناسب گونه ی Revoluta است. اما به طور کلی از  ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتی گراد دمای مطلوبی جهت پرورش این گیاه است.

• رطوبت مناسب گیاه سیکاس

به رطوبت متوسط و نسبتا زیاد احتیاج دارد. در فصل تابستان جهت حفظ رطوبت هر روز از غبارپاشی استفاده نمایید. اگر در محیط خشک پرورش می دهید آن را در پاسیو های مرطوب نگهداری نمایید.

• خاک مناسب گیاه سیکاس

در کل در هر خاکی رشد می کند اما به خاک قوی که در عمق زیاد نرم باشد احتیاج دارد. مخلوطی از ماسه و رُس و خاک برگ پوسیده برای این گیاه مناسب است همچنین در خاک کاکتوس با مواد آلی زیاد و مقدار مساوی پیت ماس و پرلیت درشت هم قابل رشد است. طوقه گیاه همواره در بالای لبه خاک باشد.

• کوددهی مناسب گیاه سیکاس

زمان کوددهی گیاه سیکاس در فصل بهار و اواخر تابستان می باشد. دقت نمایید که کود های ارگانیک مانند کودهای حیوانی و کود هایی که مدت زمان بسیاری برای جذب نیاز دارند در دهانه و نوک پیاز باقی نماند زیرا سبب برهم خوردن ظاهر برگ های نوین و تغییر شکل آن ها می شود.

چه موقع باید گلدان گیاه سیکاس را تعویض نماییم؟

فصل تعویض گلدان سیکاس و همچنین انتقال و جابجای آن زمستان و اوایل بهار است چون رشد و رویش آن در این زمان همانند اکثر انواع گیاهان به حداقل می رسد. با توجه به رشد بسیار کمی که این گیاه دارد نیاز به جابجایی و تعویض گلدان آن نیز طبیعتا کم خواهد بود و با توجه به حجم ریشه ها این جابجایی در فاصله زمانی بلند تری لازم خواهد بود. همچنین باید دقت داشت که بعد از تعویض جای گیاه مدت زمان بیشتری را برای تطابق و خو گرفتن به مکان جدید لازم خواهد داشت. در انتخاب گلدان و جای گیاه باید به این نکته دقت کنید که از گلدان عمیق استفاده نمایید تا پس از رشد ریشه گیاه گلدان را پر نموده و پس از آن رشد تنه و برگها به تناسب افزایش می یابد. در این حالت بهتر است گلدانی را انتخاب نمایید که حداقل یک و نیم برابر ریشه عمق داشته باشد.

روش های پرورش و تکثیر گیاه سیکاس

1. پرورش و تکثیر گیاه سیکاس از طریق پاجوش
2. پرورش و تکثیر گیاه سیکاس از طریق بذر

• پرورش و تکثیر گیاه سیکاس از طریق پاجوش

گیاهان قدیمی و مسن تر پاجوش می دهند. پاجوش ها را بایستی در زمانی که به حالت خوای می باشند از پایه مادری جدا کرده و ریشه دار نمود. برای این منظئر مقداری از برگ پاجوش ها را برای کم کردن سطح تبخیر قطع کرده و آن ها را در ماسه کشت می کنند به شکلی که قسمت عمده غده تنه آن بر سطح خاک و یک سوم غده آن زیر خاک باشد.
اگر آبیاری به صورت منظم انجام شود بعد از مدت کوتاهی (حدود ۲ ماه)، یک سیکاس ریشه دار و مستقل بوجود می آید.

پاجوش گیاه سیکاس

• پرورش و تکثیر گیاه سیکاس از طریق بذر

بذر سییکاس را در گلخانه در خاکی سبک و در عمق کم کشت می کنند. بذر این گیاه هرچه زودتر پس از رسیدن بایستی کشت شود زیرا بیش از یک ماه زیبایی خود را حفظ نمی کند. بعد از سبز شدن آن در خاکی سبک که مقدار زیادی مواد آلی داشته باشد، کشت می کنند.

بذر گیاه سیکاس

آفات و بیماری های گیاه سیکاس

• وجود لکه های کوچک گرد سفید یا زرد رنگ که علت این عارضه کم بودن فسفر خاک می باشد.
• برگ های کهنه‌ی سیکاس ممکن است به دلیل آب وکود زیاد هم زرد گردند واگر برگهای تازه دچار زرد شدگی گردند ممکن است بدلیل کود زیاد و یا فقر خاک باشد.
• اگر همه برگها به یکباره زرد گردند باید سیکاس از خاک و از جایی که در آن قرار دارد جابجا گردد زیرا عدم زهکشی درست خاک و راکد ماندن آب در گلدان و خاک نیز سبب چنین عارضه هایی در سیکاس می گردد.
• دیدن هاله ای از زردی در کلیه برگ ها می تواند نشان دهنده پر آبی وهمچنین نور و گرمای مستقیم خورشید بر برگ های سیکاس باشد.
• حشراتی که به سیکاس حمله می کنند محدودند و گاهی سبب لکه های سفید و یا قهوه ای بر پوست سیکاس می گردند. معمولاً پدیدار شدن لکه های قهوه ای پر رنگ در سیکاس نشان دهنده ابتلای سیکاس به کَنه می باشد که بر روی برگهای سالهای قدیمی
• تر ودر اثر آلودگی محیط ایجاد می گردند.
• در صورت آلودگی خاک یا رطوبت زیاد و یا زخمی شدن پیاز سیکاس در حین فعالیت های باغبانی، سیکاس در معرض خطر پوسیدگی و قارچی شدن قرار می گیرد. می‌توان با استفاده از قارچ کش‌ها از این مورد جلوگیری کرد.

جمع آوری شده توسط تیم گل