گیاه ریواس

نام اصلی گیاه ریواس، ریواچ می باشد که امروزه در ادبیات فارسی به آن ریواس می گویند. همچنین در افغانستان با نام چوکری نیز شناخته می شود. این گیاه مصارف درمانی و دارویی بسیاری دارد که در فصل بهار و زمستان در دامنه ی کوه ها پیدا می شود. با تیم گل همراه باشید تا درباره این گیاه اطلاعات بیشتری کسب نماییم.

معرفی گیاه ریواس

نام لاتین: Rheum

نام فارسی: ریواس

نام علمی: Rheum ribes

راسته: میخک سانان

تیره: هفت بندان

بومی: آسیا (احتمالا سیبری یا هیمالیا )

ریواس گیاهی زمستانی است که در برابر سردی زمستان و همچنین خشکی تابستان بسیار مقاوم می باشد. این سبزی در یک فصل رشد می کند سپس از ناحیه یقه به خواب می رود سپس با درجه حرارت کمتر از ۴ درجه سانتیگراد خواب جوانه ها شکسته و رشد گیاه تحریک می شود. این گیاه در مناطق سردسیر و کوهستانی دارای رشد و رویشی مناسب می باشد در نتیجه به درجه حرارت کمتر از ۲۱ درجه سانتیگراد نیاز دارد و نمی در مناطق گرمسیری رشد مناسبی نخواهد داشت.
در این مناطق گیاه ریواس به عنوان سبزی یک ساله شناخته شده این در حالی است که در مناطق مساعد تر رشد این گیاه ۸ الی ۱۵ سال در زمین وجود داشته ولی در مناطق با شرایط نامساعد رشد این گیاه کمتر بوده و دمبرگ های باریک و بدون رنگی را تولید می کند. در زمان افزایش دما رشد قسمت های فوقانی این گیاه کاهش می یابد و به سرعت پژمرده می شود. حتی ممکن است به خواب برود، در اواخر زمستان با کاهش دما گیاه رشد خود را آغاز می نماید.
این گیاه از سبزی های چند ساله به حساب می آید، دارای ریشه ی معمولی که تا ۱ الی ۲ متر در خاک رشد کرده و مانند دیگر ریشه ها وظیفه ی جذب آب و مواد غذایی را دارد. ریواس دارای دو نوع ساقه می باشد، ساقه هوایی و ساقه ی زیر زمینی که به آن ریزوم نیز می گویند.

ریشه ی زیرزمینی ریواس گوشتی و چوبی بوده که از جوانه های آن ساقه های هوایی که دارای برگ های پهن می باشد، پدید می آیند. طول این ساقه ها بیش از یک متر است و در آخر آن خوشه گل بوجود می آید که دارای گل های ریز سبز رنگ است. برگ های پهن این گیاه از جوانه های جانبی ریزوم ها پدید می آیند که پر از اسید اگزالیک Oxalicacid هستند که برای انسان مضر و سمیست.
طول دمبرگ گیاه ریواس به بیش از ۵۰ سانتیمتر رسیده و بسیار طولانی است، جنس این دمبرگ گوشتی است که بخش خوراکی این گیاه را تشکیل می دهد. یک سوم از دمبرگ هنگام بریدن آن بر روی گیاه باقی می ماند. رنگ دمبرگ سبز یا قرمز است. گیاه ریواس را بر طبق رنگ و ضخامت آن دسته بندی می کنند.
ریواس هایی که دارای دم برگ سبز می باشند: ویکتوریا (victoria)، لینئوس (Linnaeus)، کریمسون وین (Crimson wine)، جزمن وین (German wine) و ساتوز سیدلس (Sutton’s seedless)
ریواس هایی که دارای دم برگ قرمز می باشند: مک دونالد (Mac Donald)، رابی (Ruby)، ردوالنسیا (Red Valentine)، استرابری (Strawberry)، کانادارد (Canada Red).

گیاه ریواس در دامنه ها

خورش گیاه ریواس

شرایط پرورش و نگهداری گیاه ریواس

• شرایط آبیاری گیاه ریواس

خاکی که گیاه ریواس در آن کاشته می شود باید بسیار مرطوب باشد. اگر سطح خاک خشک باشد بایستی آبیاری را سریعا انجام داد.

• نور مناسب گیاه ریواس

گیاه ریواس در احتیاج نوری خود بسیار قانع می باشد و آن را می توان در مناطقی مانند سایه باغ ها و مزرعه ها نیز کاشت. قانع بودن این گیاه باعث شده جهت کاشت به مقدار کم از سایه ی درختان میوه استفاده نمایند.

• دمای مناسب گیاه ریواس

عملکرد ریواس درمناطق بارانی بالا می باشد. این گیاه از سبزی های فصل سرد و خنک است و در دمای پایین رشد بهتری دارد. برگ های گیاه ریواس در دمای بیشتر از سی درجه سانتیگراد سبز تیره و در دمای پایین به رنگ صورتی یا قرمز است. این گیاه در خاک حاصلخیز، نرم و سرشار از پتاسیم رشد بهتری دارد. دمای مطلوب برای این گیاه ۲۴ درجه سانتیگراد می باشد.

• خاک مناسب گیاه ریواس

گیاه ریواس با انواع مختلفی از خاک ها سازگار است، اما مطلوب ترین خاک جهت رشد بهتر این گیاه خاکی حاصلخیز با زهکشی خوب می باشد که مواد آلی بسیاری داشته باشد. محل کاشت این گیاه بایستی بدون علف هرز باشد، علف های چند ساله که در حوزه ی کوچکی می باشند با سرعت زیاد شروع به توسعه می کنند، به همین دلیل بایستی یک سال قبل از کاشت گیاه ریواس منطقه ی کاشت از علف هرز پاک سازی شده باشد. خاک برداری دستی ضروری می باشد، کشتزار ها نیز باید در فصل بهار و پس از قلمه زنی کشت شوند. گیاه ریواس نسبت به حشرات و بیماری ها از مقاومت بالایی برخوردار است.

• کوددهی و تغذیه مناسب گیاه ریواس

کود گیاه ریواس بایستی نیتروژن بیشتری داشته باشد زیرا باعث رشد بهتر و بیشتر برگ ها و ریشه ها می شود. خاک غنی نیز به رشد این گیاه کمک می نماید. قبل از آغاز کاشت در مخلوط خاک کود ورمی‌ کمپوست استفاده کنید.

نحوه تکثیر و پرورش گیاه ریواس

1. تکثیر و پرورش گیاه ریواس به روش کاشت بذر
2. تکثیر و پرورش گیاه ریواس به روش غیرجنسی

• تکثیر و پرورش گیاه ریواس به روش کاشت بذر

کاشت این گیاه در دما و آب و هوای مناسب می تواند رشد این گیاه را افزایش دهد و نتیجه مطلوبی داشته باشد. گیاه ریواسی که از طریق بذر کاشته شده پس از گذشت دو سال جهت برداشت مناسب می باشد. این روش برای ازدیاد در پرورش ریواس مناسب نمی باشد زیرا نشاهای ریواس ویژگی های گیاه مادری را کسب نمی کنند. بذر های ریواس را در ابتدا در پارچه پیچیده و قبل از اینکه کاشته شوند بایستی در آب نگهداری شود. کاشت این بذر در ترکیب مناسبی از خاک قرار می گیرد. بذر های ریواس به صورت تجاری در آمیخته های متداول و به شکل دو بذر در هر گلدان کاشته می شود. به دلیل راحت بودن انتقال این بذرها در گلدان حاوی پیت کاشته شده و بعد در مقابل پنجره ای که رو به نور خورشید نمی باشد، قرار دهید. اگر دمای موجود پایین تر از ۷۰ درجه سانتی گراد باشد کابل های گرمایی می توانند سرعت رشد این گیاه را افزایش دهند که باعث می شوند بذر های گیاه ریواس به سرعت جوانه بزند و پس از گذشت ۱۰ روز از زمان کاشت نشاهای ریزی به وجود می آیند. در این مرحله یک نشا جدا کرده و بقیه نشاها را حذف نمائید. اگر لازم دانستیم گیاه ریواس چند سال به رشد خود ادامه دهد، بذر ها را در پاییز سال گذشته بکارید.
لازم است بر روی این نشاها مقاوم سازی انجام شود تا بتوانند در برابر نور خورشید مقاوم باشند. بایستی از نشاها در برابر تابش مستقیم نور خورشید محافظت نمائید، با سایبان های کاغذی می توان این عملیات را انجام داد و تا یک هفته یعنی تا زمانی که به اندازه ی مناسب بزرگ شده باشند ادامه دهید، گیاهان به عمل آمده نتیجه ی کاشت بذر هایی می باشد که ۶۰ روز پیش کاشته شده و درآخر به گیاه ریواس تبدیل شده است.

• تکثیر و پرورش گیاه ریواس به روش غیرجنسی

به دلیل اینکه گیاهان بوجود آمده از بذر با گیاهان والدینی بسیار فرق دارد، استفاده از گیاهانی که از جوانه های روی ریزوم پدید آمده روش اصلی تکثیر این گیاه می باشد که این گیاهان در اطراف گیاهان اصلی قرار دارند. در آغاز بهار گیاهانی که از گیاه مادری جدا شده اند به شکل شیاری کشت می شوند. فاصله ۶۰ سانتیمتر است.

ترکیبات شیمیایی گیاه ریواس

گیاه ریواس سرشار از ویتامین c و فیبر است، همچنین در آب آن کربوهیدرات، کلسیم، پروتئین، مقداری قند، اسید اگزالیک، ویتامین های A و B، سدیم و پتاسیم می باشد و نیز دارای مقداری اسید های آلی مانند اسید مالیک است.

کاشت ریواس و فاصله گذاری

کشت بذر برای گیاه ریواس پیشنهاد داده نمی شود زیرا تا گیاه استقرار یابد زمان بسیاری لازم دارد و در این صورت جوانه رنگ و اندازه اصلی خود را ندارد، بهتر است ریشه های این گیاه را در اوایل بهار بکارید ولی در تمام طول سال قادر به پرورش آن خواهید بود. در زمان بهار و زمستان زودرس می توان ساقه های حساس گیاه ریواس را خارج از فصل رشد و پرورش به وسیله ی عمل فورسینگ پرورش دهید. با ازدیاد قطر ریشه ها عمل فورسینگ نتیجه ی بهتری دارد.

مراقبت های زمان کاشت گیاه ریواس

در اولین سال های کاشت نباید این گیاه را برداشت کرد زیرا مواد غذایی تولید شده توسط برگ برای تغذیه ی ریشه در سال اول ضروری می باشد. ریواس با آبیاری خوب و نگهداری عکس العمل نشان داده و باعث رشد بیشتر و بهتر آن می شود، حذف ساقه هایی که گل می دهند لازم و ضروری می باشد. ریواس در هنگام رشد به نور کمی احتیاج دارد به همین دلیل بایستی توجه نمود که از رسیدن نور به دمبرگ ها جلوگیری شود، که این کار در بعضی مناطق با کشیدن پلاستیک سیاه بر روی بوته های این گیاه انجام می شود. روش دیگر جلوگیری از نور بسیار بر روی گیاه ریواس خاک دهی پای بوته ها می باشد که قبل از شروع رشد یا در مراحل اولیه ی رشد صورت می گیرد. این روش بسیار متداول تر از روش های دیگر است که در اواخر زمستان و یا اوایل بهار انجام می شود.

ساقه هایی که گل می دهند در زمان بلوغ گیاه پیدا شده که باعث می شود مواد تغذیه ای گیاه از برگ ها و دیگر اندام های گیاه به ساقه های گل دهنده انتقال یابند در حالیکه برای پرورش مناسب این گیاه بایستی مواد تغذیه ای در ریشه ها ذخیره شوند تا جهت رشد در سال آینده از آن استفاده شود، بنابر این لازم است جهت حذف ساقه های گل دهنده اقدام نمائید.

فورسینگ کردن ریواس

• از ریواس کوچک که از یک گیاه استقرار یافته استفاده نمائید. سپس قسمتی از ریشه ی گیاه ریواس را برش دهید، ریشه ی گیاهی را که برش دادید تا ۳ هفته در یک گلدان که با خاک برگ پر شده است قرار دهید. ریشه ی گیاه ریواس کاشته شده در دمای پایین و محیطی خنک در دمای زیر صفر درجه سانتیگراد حفظ شود. پس از دو هفته گیاه ریواس بوجود آمده جهت عمل فورسینگ مناسب می باشد.

• در آغاز گیاه ریواس آرام آرام رشد کرده و ریشه های جدیدی پدید می آید. این ریشه های جدید پس از ۶ هفته بوجود آمده که همانند همان ریشه های قبلی است که دیر تر به عمل خواهند آمد و پس از ۸ هفته برای عمل فورسینگ کاربرد دارد.

• پس از اتمام ۸ هفته سرعت رشد گیاه ریواس بالا رفته که از آن بیشتر ار ۳ شاخه رشد می نماید. این شاخه هارا جدا و سپس به وسیله ی گلدان در مکانی باز منتقل نمائید تا برای زمستان باقی بماند. همچنین این گیاهان را می توانید در باغ بکارید تا در فصل بهار مجدد رشد خود را آغاز کنند.

خواص درمانی و دارویی گیاه ریواس

به طور مختصر خواص دارویی و درمانی این گیاه عبارتند از: برطرف کردن دل به هم خوردگی، درمان وبا، اسهال، بیماری های کلیه، تنگی نفس، تقویت معده و روده، ملین، فشار خون و دیابت، از بین بردن جوش های بدن، تنظیم ترشحات و حرکات معده، دفع باکتری های مضر، درمان یرقان، وسواس و ضعف، تب بر، بی اشتهایی (طبیعت این گیاه سرد می باشد).
از دیگر خواص این گیاه می توان به نکات زیر اشاره نمود:
• قند، چربی و فشار خون را کاهش می دهد و شادی آور است.
• در طب سنتی برای دفع گیاه های مضر استفاده می شود.
• نوشیدن شربت این گیاه برای بی اشتهایی و کم خونی بسیار موثر است.
• با ترکیب آب ساقه های این گیاه با آبلیمو و مالیدن آن به صورت باعث از بین رفتن لکه ها و و جوش های صورت می شود.
• شستن مو با جوشانده ی ۵۰ گرم در ۱ لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه باعث روشن و براق شدن موی سر می شود.
• برای زخم های چرکی سطحی و سوختگی از حرارت به کار برده می شود.
• استفاده از آب ریشه ی این گیاه برای افرادی که رنگ موهای آن ها قهوه ای می باشد، طلایی شدن رنگ موهای آن ها را به دنبال دارد.
• برای جلوگیری از حصبه و اسهال بسیار مفید است.
• نفخ شکم و رطوبت بیش از حد معده را رفع و خون را تصفیه می کند.

آفات و بیماری های گیاه ریواس

کرم ریشه ریواس و زنگ زدگی ریواس از جمله بیماری هاییست که این گیاه بدان مبتلا می شود. همچنین برخی از بیماری های ویروسی نیز وجود دارد که به ریزوم ها منتقل می شوند و در نهایت سبب از بین رفتن گیاه خواهد شد.

زنگ زدگی گیاه ریواس

جمع آوری شده توسط تیم گل