گیاه بگونیا

گیاه بگونیا اولین بار توسط شخصی به نام چارلز پلومیر در سال ۱۹۶۰ در سن دومینگو شناخته شده و نام بگونیا را به افتخار استادش (Michel Begon) روی این گیاه گذاشت. جهت اطلاعات بیشتر با تیم گل همراه باشید.

معرفی گیاه بگونیا

نام لاتین: Begonia

نام فارسی: بگونیا

نام علمی: Begonia

راسته: کدوسانان

تیره: بگونیاها

بومی: آب و هوای نیمه گرمسیری و گرمسیری مرطوب

در گیاهان به ندرت می توان تیره ای را یافت که همانند بگونیاها از نظر شکل و رنگ برگ، شکل بوته و رنگ گل دارای چنین تنوعی باشد. بعضی از انواع آن دارای ارتفاع کوتاه (۵ سانتیمتر) بوده که به انواع مینیاتور معروف است، برخی از آن ها تا ۲ متر ارتفاع می گیرد. برخی به صورت خزنده و در سطح خاک می رویند و برخی دیگر نظیر درخت رشد و نمو می کنند و برخی به صورت بوته ای می باشند.
در این تیره ۱۲۰۰ گونه مشاهده می شود. علاوه بر این گونه ها تعدادی هیبرید و ارقام جدید همواره به دلیل موتاسیون و یا هیبریداسیون حاصل شده اند. تمامی این گیاهان صفات مشترکی نیز دارند. گل های نر و ماده جدا از هم روی یک پایه قرار دارند. گل ها غالبا به صورت خوشه ای و دارای براکته هایی در بخش تحتانی می باشند. براکته ها ممکن است چسبیده به بخش زیرین دم گل ها باشند. برگ ها متفاوت و غالبا پهن و بیضوی هستند. رگبرگ ها به نحوی پهنک را تقسیم می کنند که یک طرف برگ پهن تر و کشیده تر از قسمت دیگر است و دو طرف برگ قرینه یکدیگر نیستند. دو برگچه نیز در کنار دمبرگ مشاهده می شود.

از نظر باغبانی بگونیاها را به سه دسته تقسیم می کنند:

•  بگونیاهای معمولی که دارای ریشه افشان هستند.
• بگونیاهای غده ای یا پیازی که در ایران شهرت یافته اند.
•  بگونیاهای ریزوم دار

• بگونیاهای معمولی یا ریشه افشان

این دسته مهم ترین ارقام بگونیا را شامل می شود. بگونیاهای همیشه گل دار (semperflorens) که حالت بوته ای و نسبتا کوچک دارد یکی از انواع این بگونیاها است که دارای ساقه های کوتاه پیچیده و آبکی و برگ های مومی است. Coralline نیز جزء این دسته است. این دسته به خاطر برگ یا گل آن ها پرورش داده می شوند. گل های کم پر یا پر پر آن ها به قطر ۱_۲/۵ سانتیمتر در تابستان ظاهر می شود. ساقه های آن ها گرد و گوشتی و برگ ها سبز یا برنزی می باشد.

Coralline

semperflorens

• بگونیاهای غده ای یا پیازی

گیاهانی هستند که قسمت تحتانی ساقه ی آن ها در خاک قطور و پهن گردیده و شکل غیر طبیعی به خود گرفته است که کعمولا آن را پیاز می نامند. غالبا در تابستان گل می دهند و در زمستان به خواب می روند. این گروه شامل بگونیاهای مولتی فلورا با تعدادی گل کوچک کم پر یا پرپر و نیز بگونیاهای مجنون (pendula) با ساقه های آویخته می باشد. در باغ ها و در زیر سایه درختان از آن ها برای گلکاری خارج از ساختمان استفاده می شود.

pendula

• بگونیاهای ریزوم دار

دارای ریزوم هایی شبیه ریشه است. بخشی از این ریزوم ها به صورت افقی بالای خاک قرار گرفته اند و ریشه های خود را به داخل خاک می فرستند. به علاوه در برخی از انواع آن ریزوم های عمودی به طرف بالا رشد می کنند و غالبا از یک طرف برگ می دهند. در هر دو این بگونیاها گل به صورت خوشه ای با دمبرگ نسبتا بلند در بالای شاخه ها و برگ ها قرار می گیرد. در این دسته گل های کوچک و کم پر در زمستان و یا اوایل بهار ظاهر می شود.

Rhizome begonias

شرایط حفظ و نگهداری گیاه بگونیا

• شرایط آبیاری گیاه بگونیا

به آبیاری سبک و بدون املاح نیاز دارد، توجه نمایید به هنگام آبیاری برگ ها خیس نشوند. رطوبت سطح خاک بایستی حفظ شود. در تابستان دو بار در هفته و در زمستان یک بار در هفته آبیاری صورت گیرد.

• نور مناسب گیاه بگونیا

بگونیاها به نور مستقیم آفتاب نیاز ندارند. نوری که از موانعی گذشته و مقادیری از آن قبلا جذب شده باشد مناسب تر است (نگهداری در گلخانه هایی که به وسیله حصیر و یا مواد آهکی پوشش شده باشد و یا در نقاط سایه آفتاب زیر درختان). بگونیای همیشه گلدار به نور بیشتری نیاز دارد، درحالیکه بگونیتی رکس حداقل نور را می پسندد و در نور زیاد صدمه می بینند و می خشکد. در بگونیای رکس شدت نور مناسب برای ایجاد رنگ بندی مطلوب لازم است. برای این کار شدت ۲۰۰۰_۲۵۰۰ فوت کاندل کافی است.

• دمای مناسب گیاه بگونیا

این گیاه نسبت به سرما حساس بوده و باید در شرایط گرم و مرطوب پرورش یابد. دمای مناسب برای پرورش این گیاهان در شب حدود ۱۸ درجه سانتیگراد و در روز حدود ۲۵ درجه سانتیگراد می باشد. دمای شب تقریبا در بیشتر خانه ها برای رشد و نمو این گیاه فراهم است. در بین انواع مختلف این گیاه مقاومت بگونیای همیشه گلدار نسبت به سرما بیش از ارقام دیگر است و در ساختمان های نسبتا سرد باقی می ماند اما بگونیای رکس محل گرم تری می خواهد و باید از سرما محفوظ بماند.

• رطوبت مناسب گیاه بگونیا

بگونیاها در محیط کاملا مرطوب به خوبی رشد و نمو می کنند. با وجود این، شدت رطوبت (خاک و هوا) نباید به نحوی باشد که این گیاهان همیشه خیس باشند. چون ریشه های ضعیف و نازک آن ها به پوسیدگی حساسیت دارد و در مقابل این عارضه مقاومتی نمی کند. در محیط خشک برگ های بگونیا به زودی خشک می شوند. پیچیدگی برگ ها و لکه های خشک شده روی برگ بگونیا به دلیل خشکی هوا به کرات اتفاق می افتد. در مورد بگونیای همیشه گلدار آبیاری باید به زمانی موکول شود که خاک گلدان تقریبا خشک شده باشد و یک باره آب کافی به آن داده می شود تا کاملا خیس شود. بگونیای رکس در مقابل چنین روش آبیاری مقاومت نداشته، همواره باید به صورت متعادل مرطوب نگه داشته شود. کاشت این گیاه در گلدان های مخصوص که خاک به صورت داِئم از بخش تحتانی رطوبت جذب می کند توصیه می شود.
رطوبت نسبی محیط نیز اهمیت دارد. در مورد بگونیای رکس رطوبت محیط مهم ترین فاکتور در رشد است و باید حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد باشد.

• خاک مناسب گیاه بگونیا

بگونیا در خاک های سبک، با زه کشی خوب و کمی اسیدی و غنی از نظر هوموس و مواد آلی دیگر به خوبی رشد و نمو می کنند. مخلوط خاک مناسب و مورد نیاز این گیاه عبارت از ۲ قسمت خاک خوب لومی (خاک باغچه)، یک قسمت هوموس یا خاک برگ پوسیده و یک قسمت ماسه یا شن ریز است. به این مخلوط باید به مقدار کمی کود پوسیده دامی اضافه کرد. همچنین بهتر است مقداری کود شیمیایی به خاک اضافه شود. برای بگونیای همیشه گلدار می توان از مخلوط خاک های سنگین تر استفاده کرد. در این صورت میزان لوم بیشتر و میزان هوموس کمتر خواهد بود. حال آنکه برای بگونیای ریزوم دار و یا بگونیای رکس میزان هوموس بیشتر و لوم کمتر ضرورت دارد.

• کوددهی مناسب گیاه بگونیا

بگونیا در مراحل رشد به کودی با یک دوم غلظت آنچه به طور کلی برای گیاهان گلخانه ای توصیه شده است، نیاز دارد. کثلا برای گیاهان گلخانه ای نیتروژن، فسفر و پتاسیم به غلظت ۱۰۰۰ ppm هر ۱۵ روز یکبار توصیه شده است. ولی در مورد بگونیا غلظت ۵۰۰ ppm این عناصر کفایت می کند. منتهی این کودپاشی هر هفته باید صورت گیرد و بلافاصله بعد از گلدهی و نیز در دوره خواب از کودپاشی این گیاه اجتناب می شود.

روش های تکثیر و پرورش گیاه بگونیا

1. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق بذر
2. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه
3. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه ریزوم
4. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق غده
5. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه برگ
6. پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق دمبرگ

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق بذر

بگونیای همیشه گلدار را می توان از طریق بذر افزایش داد. برای کاشت بذر مخلوطی از خاک باغچه، خاک برگ پوسیده و ماسه به نسبت مساوی تهیه کرده، بعد از مرطوب کردن خاک، درون گلدان می ریزند. سپس خاک گلدان را کمی فشرده و بذر را به صورت یکنواخت در سطح آن پخش می کنند. بذر بگونیا برای تندش نیاز به نور دارد لذا نباید پوشانیده شود. می توان برای حفظ رطوبت اطراف بذر از صفحات شفاف جهت پوشش دادن سطح ظرف کاشت استفاده کرد. برای آبیاری این گلدان تمامی حجم آن را در یک ظرف بزرگ پر از آب فرو می برند به نحوی که آب از بالا روی بذر کاشته شده نریزد و فقط از سوراخ پایین گلدان به داخل نفوذ کند. به تدریج خاک حیس می شود و آبیار یکامل انجام می شود. گلدان ها باید در محلی گرم و مرطوب نگهداری شود. اگر خاک ضد عفونی شده باشد نتیجه ی بهتری عاید می شود. دمای بستر کاشت بذر اهمیت داشته و باید ۲۶_۲۷ درجه سانتیگراد باشد و در کمتر از آن سرعت تندش کم می شود. بگونیای رکس در صورتیکه از طریق بذر افزایش یابد تغییرات شدید ژنتیکی در آن رخ می دهد و فقط به منظور نژاد بهتر از طریق کاشت بذر افزایش می یابد.

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه

بسیاری از بگونیا ها از طریق کاشت قلمه و یا قلمه جوانه انتهایی افزایش می یابند و از آن ها قلمه های نیمه خشبی گرفته می شود. این قلمه ها باید یک جوانه داشته باشد. بگونیای همیشه گلدار از طریق قلمه به آسانی افزایش می یابند و گلدان نیازی به مراقبت زیاد ندارد و حتی در ظروف آب هم این قلمه به زودی ریشه دار می شود. فقط تعداد کمی از بگونیاهای همیشه گلدار که دارای برگ های ابلق و نیز برخی از آن ها که دارای گل های پر پر هستند به وسیله ی قلمه افزایش می یابند.

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه ریزوم

در بگونیاهای ریزوم دار استفاده می شود. بخش انتهایی ریزوم بهترین قلمه ها را می دهد. قلمه های انتهایی ریزوم هایی که به صورت عمودی رشد می کنند، در بستر کاشت به صورت عمودی زده می شوند و آن هایی که رشد افقی دارند در بستر به صورت افقی قرار می گیرند و در تمامی مرحله ریشه زایی از آن ها محافظت شده و مرطوب نگه داشته می شوند.

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق غده

در بگونیاهای غده ای به کار می رود و به دو صورت عمل می شود. روش اول تولید غده از طریق غیر جنسی است. به این صورت که پس از انتخاب گیاهان مطلوب، غده های آن ها را برداشت کرده و پس از انجام عملیات پیش رسی آن ها را می کارند. در بهترین حالت از گیاه حاصل از هر غده ده قلمه ریشه دار جهت تولید غده های آینده می توان بدست آورد. از هر غده نیز می توان شش تا هشت قطعه تهیه کرد. روش دیگر تهیه غده کاشت بذر است که پس از رشد گیاهان حاصل آن ها را در شرایط روز کوتاه قرار می دهند تا غده تولید کنند. افزایش از این طریق کند و پر هزینه است.

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق قلمه برگ

بگونیای رکس، بگونیای ریزوم دار و غده دار و برخی گونه های ریشه افشان از طریق قلمه برگ افزایش می یابند. این طریقه افزایش، که عملا در گلخانه ها انجام می شود در مقایسه با گرفتن قلمه های ساقه و ریزوم از نقطه نظر مدت زمان افزایش طولانی تر است. در این روش برگ های بالغ به قطعات مثلثی شکل که هر یک دارای رگبرگ متکامل باشد تقسیم می شود. قطعات از مخل نوک تیز با زاویه ۴۵ درجه در محیط ریشه زایی قرار داده می شود بستر ریشه زایی می تواند ماسه یل پیت لایت باشد. دمای بستر ۲۱_۲۴ درجه سانتیگراد مناسب است. روش دیگر استفاده از برگ که عمدتا در بگونیای رکس انجام می شود این است که رگبرگ های بزرگ یک برگ متکامل را از پشت قطع کرده و برگ را به صورت افقی بر سطح محیط افزایش قرار می دهند و با فرو کردن چند قطعه چوب در آن و یا قرار دادن قطعات کوچک سنگ روی برگ آن را در تماس با محیط کشت نگه می دارند به طوریکه سطح رویی آن رو به بالا باشد. گیاهان جدید پس از مدتی از محل برش رگبرگ ها ظاهر می شوند.

• پرورش و تکثیر گیاه بگونیا از طریق دمبرگ

از بسیاری از بگونیاها می توان قلمه دمبرگ تهیه کرد. این قلمه ها به طول ۳ تا ۵ سانتیمتری به صورت مورب در بستر کاشت (ماسه) قرار می گیرند که شاخه ها و برگ های جدید از بخش تحتانی شروع به رشد و نمو می کنند.

آفات و بیماری های گیاه بگونیا

در بگونیاهای غده ای در شرایط روز کوتاه رشد شاخ و برگ کم و یا به صورت غیرعادی خواهد بود. چون در این شرایط گیاه به جای رشد شاخ و برگ بیشتر تمایل به تشکیل غده دارد. در بگونیای رکس دوران رکود گیاه وابسته به کولتیوار است و در روز های کوتاه زمستان اتفاق می افتد. در این گیاه در دمای کمتر از ۲ درجه سانتیگراد ولی بالاتر از دمای یخبندان سرمازدگی اتفاق می افتد. از تغییرات ناگهانی دما (سرما یا گرما) بایستی جلوگیری شود چون ممکن است باعث تحریک خواب یا آسیب برگ ها شود.
در نوع x hiemalis دماهای بالای شبانه (بالاتر از ۲۴ درجه سانتیگراد) باعث کاهش گلدهی می شود. آماس ( گسیختگی و ترکیدن سلول های اپیدرم) در سطح زیرین برگ گاهی دیده می شود و عقیده بر این است که ناشی از رطوبت بالای خاک، دمای بالای شب و دمای خنک در روز است. همچنین وقتی در شب دمای خاک بالا و دمای هوا پایین تر باشد، در اثر افزایش فشار تورژسانس در برگ ها این عارضه اتفاق می افتد. می توان از طریق کاهش رطوبت خاک، ثابت نگه داشتن دما و کاهش رطوبت هوا آن را کنترل کرد.

جمع آوری شده توسط تیم گل