گل میخک

گل میخک یک گل معطر با خاصیت های بسیاری است که به عنوان ادویه نیز استفاده می شود. به دلیل مزه و طعم متفاوت آن، از ادویه های ویژه به شمار می رود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با تیم گل همراه باشید.

معرفی گل میخک

نام لاتین: Dianthus

نام فارسی: میخک

نام علمی: Dianthus

راسته: میخک سانان

تیره: میخکیان

بومی: اروپا و آسیا، دارای چند گونه در شمال آفریقا و جنوب آفریقا و یک گونه در قطب شمال آمریکای شمالی

میخک بیش از ۳۰۰ گونه دارد که چندین گونه از آن به عنوان گیاه زینتی باغچه، گل بریدنی یا گیاه گل دهنده گلدانی پرورش داده می شود که عمومی ترین آن ها شامل قرنفول، میخک باغی و میخک گل کاران می باشد. گونه های میخک همگی گیاهان چندساله علفی هستند. گرچه قرنفول در حالت عادی به صورت گیاه دوساله پرورش داده شده و به وسیله ی کاشت بذر در تابستان افزایش می یابد. قرنفول همچنین می تواند به وسیله قلمه ساقه افزایش یابد. این گیاه برای گلدهی باید سرمای کافی دریافت کند. اغلب گونه های جنس میخک دارای برگ های خطی یا بیضی است که به صورت جفت های متقابل قرار دارند.
میخک گل کاران و میخک باغی دارای برگ هایی به رنگ سبز مایل به کبود است ولی قرنفول بر خلاف آن ها دارای برگ های پهن و کوتاه و سبز بدون کبودی است. میخک گل کاران گیاهی چند ساله، نیمه مقاوم با ساقه های منشعب است. ارقام جدید میخک گل کاران دائم گل بوده و برای تولید گل بریدنی در گلخانه پرورش داده می شود.
محل اتصال برگ ها به ساقه که در واقع همان گره است در میخک کاملا متورم و برجسته است. اولین گره در پایین ساقه نسبت به گره های بالاتر رشد رویشی بیشتری دارد. شاخساره های رویشی از نظر تعداد برگ متفاوت اند، شاخساره هایی که از گره های زیر گل تشکیل می شوند تعداد برگ کمی قبل از آغاز گل دهی تولید می کنند ولی شاخساره های حاصل گره های پایین، برگ بیشتری تولید کرده و گل با ساقه طویل تر تولید می کنند. گل ها به صورت منفرد در انتهای ساقه ها قرار دارند.
میخک ارقام کم پر و پرپر دارد. لبه گلبرگ ها دندانه دار و اغلب به هم پیچیده است. دارای رنگ های قرمز، سفید، صورتی، زرد و نارنجی می باشد. برخی نیز دو رنگ هستند. زمان گلدهی در فصل تابستان است البته این در صورتی است که گل در باغچه کشت شود. ولی در گلخانه می تواند در تمام طول سال گل بدهد. این گل به عنوان گل حاشیه، باغ صخره ای، گل گلدانی و اغلب به صورت گل بریدنی استفاده می شود.

میخک گونه های بسیاری دارد. در زیر به دو گونه ی مهم اشاره می کنیم:

میخک چمنی یا میخک باغی (plumarius)

گیاهی است دائمی ولی مثل گیاهان دو ساله کشت می شود.ساقه گل دهنده نازک، گل ها به رنگ سفید، صورتی، قرمز کم رنگ با حاشیه دندانه دار، معطر، کم پر و یا پرپر است. به وسیله ی بذر، قلمه یا تقسیم بوته قابل افزایش است. بذر آن در اواخر تابستان کشت شده و نشاء آن در پاییز یا بهار به زمین اصلی منتقل می شود.

میخک چمنی

قرنفول یا میخک بوقلمون (sweet william)

گیاهی علفی چندساله است به صورت دو ساله کشت می شود. گل های آن معطر بوده و در رنگ های مختلف قرمز، صورتی، سفید و بنفش مشاهده می شود. انواع رگه دار، نقطه دار و دو رنگ عمومیت دارد. در این نوع گل ها بدون دمگل به صورت مجموعه ای فشرده در انتهای ساقه ی گلدهنده قرار داشته و چتری از گل را در بالای گیاه تشکیل می دهند. از اواخر بهار تا اوایل تابستان گل می دهند. بوسیله ی بذر، قلمه و نیز تقسیم بوته قابل افزایش است. بذر آن ها را از اواسط تابستان در خزانه کاشته و یکماه بعد گیاهان را یک بار در خزانه دیگری نشاء کرده، در بهار به محل اصلی منتقل می کنند. واریته های پرپر را در مرداد یا اسفند و فروردین ماه به وسیله ی تقسیم بوته یا قلمه افزایش می دهند. قرنفول جهت گلدهی نیاز به سرما دارد.

میخک قرنفول

توجه: ارقام مختلف قرنفول نیاز سرمایی مختلفی دارند. ارقام جدید نیاز سرمایی کمتری داشته و یا اصلا نیاز سرمایی ندارند.

خواص دارویی گل میخک

• از اسانس میخک برای رفع دندان درد و گوش درد استفاده می کنند
• خوردن میخک جهت درمان وسواس بی تاثیر نیست
• میخک اشتها آور می باشد
• درمان ضعف اعصاب
• جلوگیری از سرطان و نیز گاهی درمان کننده ی سرطان
• کبد و کلیه را تقویت می کند
• برطرف کننده ی سکسکه
• رفع تنگی نفس
• تقویت کننده ی مغز، برای حافظه ی ضعیف از دم کرده ی میخک استفاده نمائید

شرایط حفظ و نگهداری گل میخک

• شرایط آبیاری گل میخک

خاک میخک بایستی همیشه مرطوب باشد. لذا بسته به عوامل مختلف مثل بافت خاک، فتوپرید، دما و رطوبت هوا، تناوب آبیاری متفاوت است. زمانی که شدت نور کم باشد با کاهش مقدار آب در دسترس گیاه می توان از ایجاد شاخه های ضعیف جلوگیری کرد.

• نور مناسب گل میخک

به طور کلی گل میخک به نور زیاد احتیاج دارد. در واقع در درجه اول، نور از مهم ترین عوامل سرعت رشد و گلدهی میخک می باشد. شدت نور سبب تحریک سرعت گلدهی است. وقتی میزان نور کم باشد گل القایی کند بوده و بیشتر برگ تولید می کند اما در نور زیاد گل القایی سریع بوده و ساقه ها در زمان برداشت برگ کمتری دارند. ولی سرعت رشد گل تحت اثر میزان تابش نور قرار نمی گیرد. نور کم باعث ایجاد ساقه های ضعیف و در نتیجه کاهش کیفیت گل می شود. فتوپرید اثری مستقیم روی گلدهی و وضعیت ساقه دارد. گیاهانی که تحت شرایط نوری زیر ۸ ساعت رشد می کنند دارای ساقه های بلندتر، گل های کمی درشت تر و شاخه های جانبی بیشتر هستند. ولی آن هایی که در فتوپریود زیر ۱۶ ساعت رشد می کند ساقه های کوتاه تر و شاخه های جانبی متری دارند.

• دمای مورد نیاز گل میخک

پس از نور، دما از مهم ترین عوامل در سرعت رشد و گلدهی میخک می باشد. دما در سرعت گلدهی و رشد میخک موثر می باشد. دمای بهینه برای تولید گل، ۱۰ درجه سانتیگراد در شب و ۱۳ تا ۱۶ درجه سانتیگراد در روز است. دماهای بالا باعث کاهش قطر گل می شود. گل های برداشت شده در دمای ۵ درجه سانتیگراد در حالیکه در آب قرار گرفته اند منتقل می شوند. گل های برداشت شده در مرحله قلم مویی شکل در انبار با دمای ۰/۰۵ درجه سانتیگراد ۳ تا ۴ هفته قابل نگهداری است. گل های کاملا باز شده در دمای بالاتر ۳-۴ درجه سانتیگراد باید انبار شوند.

• رطوبت مناسب گل میخک

بستر گل میخک در اکثر مواقع بایستی رطوبت کافی داشته باشد.

• خاک مناسب گل میخک

گرچه میخک در خاک های نسبتا سنگین بهتر از گل های دیگر مقاومت می کند ولی کیفیت و میزان محصول آن در این شرایط کاهش می یابد. خاک باید دارای زهکشی خوب باشد، لذا خاک های شنی لومی که با مواد آلی اصلاح شده اند بسیار مناسب هستند. ترکیب خاک مناسب شامل ۱۰% رس، ۴۰% ماسه و ۵۰% تورب است. خاک های اسیدی را دوست ندارد و phخنثی و یا ۶-۷ برای آن مطلوب است.

• کوددهی مناسب گل میخک

کمبود نیتروژن باعث می شود رشد میخک کم شود، برگ ها نازک و باریک شوند و انحنا طبیعی آن ها از بین برود. به خاک باید کود های پتاسیم و فسفر اضافه شود که میزان نیاز این کودها تقریبا ۴ برابر کودی است که برای بستر کاشت گل های یکساله توصیه شده است. محلول پاشی آهن نیز توصیه شده است.

زمان برداشت گل میخک

ارقام استاندارد (تک گل) زمانی که گلبرگ های بیرونی از کاسبرگ خارج شده و شروع به پیچیدن به دور خود می کنند و گلبرگ های میانی شروع به باز شدن کردند، که در این حالت گل نیمه باز و حالت ربع کره دارد و به قلم مویی شکل معروف است، بایستی برداشت کرد. ارقام خوشه ای وقتی ۲عدد گل کاملا باز شده روی ساقه باشد، باید برداشت شود. بهتر است در صبح که هوا خنک است برداشت انجام شود.

رنگ زرد میخک

رنگ سفید میخک

رنگ صورتی میخک

رنگ قرمز میخک

رنگ نارنجی میخک

روش های پرورش و تکثیر گل میخک

1. پرورش و تکثیر گل میخک از طریق قلمه
2. پرورش و تکثیر گل میخک از طریق بذر
3. پرورش و تکثیر گل میخک از طریق خواباندن

• پرورش و تکثیر گل میخک از طریق قلمه

یک قلمه خوب میخک ساقه ای با قابلیت رویش بالا و قوی به طول ۱۰-۱۵ سانتیمتر با ۴-۵ جفت برگ به وزن حدودا ۱۰ گرم است. قلمه ها از نوع انتهایی است. قسمت های انتهایی ساقه چون میانگره های کوتاه دارند و برگ ها به هم نزدیک هستند، مناسب است. حذف برگ در قلمه ضروری نیست. گیاهی که برای قلمه گیری استفاده می شود باید سالم بوده، گل های درشت داشته و دارای ساقه های صاف و بلند باشد. ساقه ای که برای قلمه در نظر گرفته می شود مهم نیست که شاخه گل دهنده بوده یا شاخه ای که گل تولید نکرده است، باشد. برای تهیه قلمه بهتر است از چاقوی باغبانی یا وسیله ی تیز دیگری استفاده نشود چون باعث انتقال و انتشار بیماری ها می شود.
زمان قلمه گیری اوایل پاییز و یا اوایل بهار پس از اولین برداشت گل می باشد و اگر شرایط لازم در گلخانه فراهم باشد در هر موقع از سال می توان به این کار اقدام نمود. در سطح تجاری برنامه تولید بدین نحو است که قلمه ها را طوری ریشه دار می کنند که در بهار کشت شود. در پاییز اولین گل برداشت شده و در بهار بعد از دومین برداشت، گیاهان حذف می شوند.
قلمه در ماسه مرطوب کشت می شود که کاربرد مه پاش و کاهش نور به ریشه دهی آن کمک می کند. دمای بستر قلمه ۱۵-۱۸ درجه سانتیگراد و دمای هوای محیط ۱۰ -۱۳ درجه مناسب است. در شرایط ایده آل قلمه ها ۳-۴ هفته بعد ریشه دار می شود. کاشت قلمه های ریشه دار میخک از جمله عوامل حساس در تعیین موفقیت یا شکست محسوب می شود. میخک ها نسبت به کاشت عمیق بسیار حساس بوده و دچار پوسیدگی می شوند. لذا قلمه ها را معمولا در همان عمقی که قبل کاشته شده اند می کارند.

• پرورش و تکثیر گل میخک از طریق بذر

از آن جا که گیاهان حاصل شبیه به والدین خود نیستند کمتر جهت افزایش استفاده می شوند. برای افزایش با بذر، بذر ها در بهار در خزانه کشت می شوند و زمانی که بوته ها ۳-۴ برگه شدند به خزانه دوم و یا گلدان منتقل و در زمان مناسب که شاید بهار سال آینده باشد به محل اصلی منتقل می شود.
بدین ترتیب گلدهی بوته ها از سال دوم شروع می شود. بذر گل میخک را می توان به طور مستقیم در زمین اصلی کشت کرد اما از آنجایی که قیمت بذر آن بالا می باشد و از طرف دیگر در مناطق سرد، بوته ها در زمستان شدیدا آسیب می بینند کمتر به صورت مستقیم کاشت می شود.

• پرورش و تکثیر گل میخک از طریق خواباندن

این روش زیاد مرسوم نیست و تنها برای گونه هایی که دارای ساقه های بلند می باشند استفاده می شود. برای این کار ساقه های بلند و طولانی را از نزدیک نوک آن (جوانه انتهایی) روی ماسه مرطوب قرار داده و روی ساقه را با ماسه مرطوب می پوشانند. توصیه می شود محل تماس ساقه با خاک زخمی شود.

آفات و بیماری های گل میخک

• کاسبرگ شکافی

در این عارضه کاسبرگ شکاف خورده و گلبرگ ها از یک سمت بیرون می ریزند و تقارن گل از بین می رود و بازار پسندی آن کاهش می یابد. علت این پدیده ناشی از نوسانات دمایی و اختلاف زیاد بین دمای شب و روز می باشد که باعث تغییر سرعت رشد می شود. شکافتن کاسه در زمانی که کیفیت گل در حدی عالی باشد رخ می دهد که در دماهای خنک و در روز های روشن افزایش می یابد. وقتی جوانه ها در شرایط خنک تشکیل شوند ردیف بیرونی گلبرگ ها شکل می گیرد. این جوانه های فربه و متورم به نام کله گاوی خوانده می شود و به کاسبرگ شکافی خیلی حساس هستند.

گاهی تغییر در شرایط رشد مثل کوددهی و آبیاری نامنظم نیز می تواند به ایجاد این پدیده کمک کند. ارقامی که گلبرگ های زیادی دارند به این بیماری حساس هستند و آن هایی که دارای کاسه پهن و تعداد گلبرگ های متناسب هستند به این عارضه مقاوم ترند. کاهش مصرف آمونیوم باعث کاهش این مشکل می شود. راه حل دیگر این است که دور هر کاسه گل به وسیله ی نوار پلاستیکی بسته شود.

• باز شدن یک طرفه ی میخک (slabside)

ناهنجاری دیگری در میخک است که در این حالت گل به صورت یکنواخت باز نمی شود چون گلبرگ ها در یک طرف بر آمده بوده و گل نامتقارن است. اگر گلخانه را گرم کنند چنین مشکلی کمتر رخ می دهد. اما نه در مواقعی که گلخانه خیلی خنک است.

• زنگ میخک

از بیماری های مهم میخک، زنگ است که به شدت به محصول میخک آسیب رسانده و باعث نامرغوبی گل می شود.

• پژمردگی فوزاریومی

که از معضلات جهانی میخک محسوب می شود. برای کنترل آن باید از خاک ضدعفونی شده یا ارقام مقاوم به بیماری استفاده کرد.

بیماری میخک

بیماری میخک

زنگ زدگی میخک

جمع آوری شده توسط تیم گل