درخت موز

شاید به نظر برسد که پرورش درخت موز در محیط منزل کار دشواریست، اما اگر تمامی نکاتی که تیم گل در این مقاله برای شما عزیزان جمع آوری نموده است را رعایت نمایید می توانید به راحتی از عهده آن برآیید. با ما همراه باشید.

معرفی درخت موز

نام لاتین: Musa acuminata

نام فارسی: درخت موز

نام علمی: Musa acuminata

راسته: زنجبیل‌سانان

تیره: میوزیشی

بومی: آسیای جنوب شرقی

بر خلاف تصور همگان درخت موز بسیار سریع رشد کرده و به ثمر می نشیند. این درخت بسیار قوی بوده و ساقه های آن از چندین لایه ی برگی تشکیل شده و دارای ریشه ها و ریزوم های فراوان و به هم پیوسته ایست. نیام نام ساقه های بسیار بلند و لوله ای شکل آن بوده که از ترکیب آن ها یک شبه ساقه پدید می آید. هر یک از این شبه ساقه ها دارای حدود ۵۰ برگ بوده که برگ های انتهایی و به اصطلاح برگچه ها وظیفه حفظ و نگهداری خوشه موز را بر عهده دارند. ریشه های این درخت در شرایط آب و هوایی مناسب رشد خوبی داشته و حتی یک مساحت ۲۰ متری را به خود اختصاص خواهند داد. همچنین بیشتر طول تنه ی درخت موز درون خاک قرار گرفته که وظایف اصلی نیز بر عهده ی این قسمت می باشد. تنه ای که بیرون از خاک قرار می گیرد و به اصطلاح تنه ی هوایی دارای برگ های دایره ای شکل می باشد که بر روی برگ هایی که بر روی تنه ی داخل خاک قرار گرفته به صورت لوله ای رشد کرده و به حالت مارپیچی در آمده اند. فیبر اجزای هوایی و خارج از خاک درخت موز بالا بوده الیاف در آن ها بسیار یافت می شود.
درخت موز دارای برگ های بسیار پهن ( حدود ۲ متر در ۶۰ الی ۹۰ سانتیمتر) بوده که در ابتدا به شکل لوله ای و در نهایت پهن خواهند شد.

پس از آنکه حدود ۱۲ برگ در تنه هوایی درخت ظاهر گردید، شاهد رشد خوشه گل موز و یا به اصطلاح رژیم خواهیم بود. یک لایه مومی شکل از این خوشه گل محافظت می کند. بالشتک هایی به نام پنجه بر روی این خوشه وجود دارد که هر یک از آن ها دارای ۱۰ الی ۱۶ تا گل می باشند. این گل ها را انگشت می نامند. تمامی این پنجه ها توسط براکته های تیره رنگی نگهداری می شوند که پس از پدید آمدن گل ها این براکته ها می پیچند و جدا می شوند. گل هایی که در سر خوشه قرار دارند گل ها نر و گل هایی که در پایین ترین نقطه خوشه جایی که خوشه به تنه هوایی متصل می شود قرار دارند را گل های ماده می نامند.

درخت های موزی که در طبیعت رشد می کنند به طور طبیعی عمل لقاح و گرده افشانی در آن ها صورت گرفته و در داخل میوه، دانه بوجود می آید. اما در درخت های موز گلخانه ای عمل لقاح صورت نگرفته و میوه ها به صورت رویشی بطور خودبخود تشکیل خواهند شد. هر یک از این خوشه های گل تقریبا ۲۰۰ عدد موز به بار می آورند و وزن آن ها بین ۱۰ تا ۳۵ کیلوگرم خواهد بود. حدود ۹۰ روز زمان می برد تا میوه های درخت موز به ثمر بنشینند. در گلخانه ها به دلیل وجود گاز اتیلن و سیاه شدن سریع پوست موزها، آن ها را پس از آن که به ۷۵% رشد خود رسیدند برداشت کرده و وارد بازار می کنند.

شرایط نگهداری و پرورش درخت موز

• شرایط آبیاری درخت موز

از آنجایی که آب و هوای مناطق پرورش موز بسیار گرم بوده، درخت موز به آبیاری زیادی نیاز داشته تا آبی که از طریق تعریق از دست داده است را جبران نماید. می توان گفت که موز حساس ترین گیاه نسبت به کم آبی در بین گیاهان گرمسیری است. تمام فرایند گلدهی و میوه دهی درخت موز به آب کافی بستگی دارد. آبیاری نامناسب و نا کافی سبب ایجاد اختلال در رشد خوشه و در نهایت میوه دهی را متوقف می نماید. آبیاری کم همچنین سبب رشد موز های با اندازه بسیار کوچک و در تعداد کم خواهد شد. از همین رو خاک این درخت بایستی همواره مرطوب باشد. اما بایستی دقت نمایید که آبیاری بیش از اندازه که سبب غرقابی شدن خاک شود سبب از بیت رفتن درخت موز خواهد شد. بهترین روش برای آبیاری درخت موز روش بارانی و قطره ایست. بیشترین مقدار آب مجاز برای درخت های موز با اندازه کوچک تا متوسط حدود ۲۵ لیتر می باشد. این نوع درختان موز به طور متوسط ۱۸ لیتر و در فصولی که بارندگی در آن ها زیاد است این مقدار به ۹.۵ لیتر به طور روزانه خواهد رسید.

• نور مناسب درخت موز

رشد میوه های موزی که در معرض تابش نور خورشید قرار دارند همواره از رشد میوه هایی که درون سایه قرار دارند بهتر و سریع تر می باشد. در شرایطی که نور به اندازه کافی باشد و همچنین گرمای مناسب و به اندازه ای نیز وجود داشته باشد، درخت موز به خوبی بار خواهد داد. در نتیجه اگر درختی به خوبی بار نمی دهد، عدم وجود نور مناسب و کافی یکی از دلایل آن می باشد.

• دمای مناسب درخت موز

همانطور که انتظار می رود درخت موز در هوای گرم و دماهای بالا رشد خوبی خواهد داشت. دماهایی بین ۱۵ الی ۳۸ درجه سانتیگراد دماهای مناسبی برای درخت موز می باشد. بهترین دما برای رشد هر چه بهتر خوشه موز دمایی بین ۲۶ و ۲۸ درجه سانتیگراد می باشد. رشد درخت موز در دماهای بین ۱۰ الی ۱۶ درجه سانتیگراد بسیار افت نموده و در دمای زیر ۱۰ درجه سانتیگراد به طور کامل قطع خواهد شد.
درختان موز در دماهای کمتر از ۶ درجه سانتیگراد از یخزدگی و در دماهای بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد از سوختگی از بین خواهند رفت.

• رطوبت مناسب درخت موز

یکی از عوامل موثر در رشد مناسب میوه های موز عامل رطوبت می باشد. کمبود رطوبت محیط نگهداری درخت موز یکی از عواملیست که موجب ایجاد اختلال در فرایند رشد میوه های موز می شود. پیچ خوردن برگ های درخت، کاهش سایز و تعداد میوه های موز، زردشدن رنگ برگ ها، ظهور برگ هایی ریز که به اندازه کافی رشد نخواهند کرد از جمله نشانه های کمبود رطوبت می باشند. اگر درخت موز را ۱ الی ۲ روز در حالت غرقابی قرار دهید و زهکشی مناسبی برای خاک آن تعبیه نکنید، همچنین آب موجود به حالت ایستا نیز باشد، درخت به طور کامل از بین خواهد رفت. اما اگر حالت غرقابی وجود نداشته باشد ولی همچنان شاهد از بین رفتن درخت باشید، دلیل آن رطوبت بیش از اندازه و طولانی مدت می باشد.

• خاک مناسب درخت موز

خاک های مسطح همراه با مواد آلی فراوان و همچنین عمق زیاد، بهترین گزینه برای نگهداری درخت های موز می باشند. ترکیب خاک های رس، شن، لمونی ( میزان رس به نسبت دیگر خاک ها بیشتر می باشد) بهترین ترکیببرای پرورش موز است. از طرفی دیگر به دلیل آبیاری زیاد این درخت، زهکشی خاک نیز بسیار مهم می باشد. در مناطقی که بارش زیاد بوده و احتمال غرقابی شدن درختان موز زیاد است، بهتر است برای زمین کاشت شیب مناسبی در نظر گرفت. ریشه های درخت موز بایستی تا عمق ۳۰ سانتیمتری درون خاک قرار گرفته باشند.

• کوددهی مناسب درخت موز

ماه های اولیه کاشت درختان موز ماه های مهم و سرنوشت ساز در مقدار باردهی درخت می باشد. اگر از خاک های نامناسب و دارای آهک برای پرورش موز استفاده می نمایید بایستی حتما از کود های مناسب برای تقویت گیاه استفاده نمایید. کود هایی که شامل فسفر، پتاس و ازت می باشند گزینه ی مناسبی برای این درخت هستند. از این کود ها ۴ مرتبه الی ۶ مرتبه به طور سالانه استفاده نمایید. بهترین زمان برای کوددهی پس از هر بار برداشت میوه می باشد. این امر علاوه بر تقویت درخت سبب افزایش طول عمر آن نیز می شود. بیشترین طول عمر برای درختان موز ۶ سال می باشد، اما در مواردی که شرایط محیطی بسیار مناسبی برای درخت موز فراهم شده دیده شده است که آن تا ۱۰ سال نیز بار خواهد داد.

چگونگی پرورش و تکثیر درخت موز

1. پرورش و تکثیر درخت موز از طریق درشت تکثیری (ماکروپروپیگیشن macro propagation)
2. پرورش و تکثیر درخت موز از طریق ریز تکثیری (میکروپروپیگیشن micro propagation)
3. پرورش و تکثیر درخت موز از طریق روش رویشی ( vegetative)

در این مقاله به تشریح روش رویشی که از طریق پاجوش ها صورت می گیرد می پردازیم.

ابتدا بایستی پاجوش ها را شناسایی نمایید. پاجوش ها جوانه های ریزی هستند که در کنار تنه اصلی گیاه رشد نموده اند و فاقد برگ می باشند. نوع دیگری از پاجوش ها، دارای برگ هایی شمشیری مانند بوده و تا ۷۵ سانتیمتر نیز قد می کشند. از این رو به آن ها پاجوش های شمشیری می گویند. پاجوش ها با برگ های کوچک اما پهنی نیز وجود دارند که پاجوش های آبی نامیده می شوند و معمولا برای باردهی مناسب نمی باشند. پاجوش های بکری نیز وجود دارند که بسیار بزرگ و عریض بوده و جوانه ای ندارند. اما به غیر از پاجوش، ریزوم های وجود دارند که می توان از آن ها نیز برای تکثیر درخت موز استفاده نمود. این ریزوم ها پس از میوه دهی درخت ظاهر می شوند و هر یک از این تکه های ریزوم حدود ۲ کیلوگرم و یا بیشتر وزن دارند. در بین موارد گفته شده، پاجوش های شمشیری بهترین گزینه برای تکثیر موز می باشند. این پاجوش ها را هنگامی که به ۱.۵ متر ارتفاع رسیدند از درون خاک جدا نموده و برگ های بزرگ و مسن آن را جدا نمایید. توجه داشته باشید که ریشه ی پاجوش ها کاملا سالم باشند. همچنین پاجوش ها بایستی عاری از هر گونه بیماری و آفت نیز باشند.

آفات و بیماری های درخت موز

همانطور که قبلا نیز بدان اشاره نمودیم، درخت موز به رسیدگی و تقویت و تامین مواد مغذی نیاز دارد. از همین جهت در صورت فقدان هر یک از مواد آلی مشکلات متفاوتی برای آن بوجود خواهد آمد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

• کمبود نیتروژن

تغییر رنگ رگ برگ ها و دم برگ های درخت موز و همچنین زرد شدن برگ های بزرگ تر و رنگ پریدگی برگ های تازه رشد از علایم کمبود این ماده معدنی در این گیاه می باشد. با استفاده از کود های نیتروژن دار این مشکل را رفع نمایید.

• کمبود فسفر

کمبود این ماده نه تنها در روند رشد این درخت وقفه و اختلال ایجاد می کند، بلکه باعث می شود که بافت های قدیمی تر حالت های پوسیدگی به خود گرفته و برگ ها نیز تیره شده و در نهایت سیاه شوند. همچنین موزها سریعا خشک شده و دچار سوختگی خواهند شد. تامین فسفر به ازدیاد و رشد ریشه ها و در نهایت رشد کل درخت و میوه دهی آن کمک به سزایی می کند.

• کمبود پتاسیم

اگر متوجه لکه های قهوه ای رنگ و یا ارغوانی رنگی بر روی برگ های درخت موز خود شده اید، بایستی بدانید که درخت موز شما از کمبود پتاسیم رنج می برد. افزایش این مشکل سبب زرد شدن رگ برگ ها شده و آن ها را پژمرده خواهد کرد.

• کمبود روی

روی تاثیر به سزایی در ظاهر مناسب و زیبای درهن موز دارد. درصورتی که روی به اندازه کافی به این درخت نرسد، برگ ها حالت زیبای خود را از دست داده و به صورت خوشه ای و در اندازه های نا مناسب و نا متناسب در خواهند آمدند. همچنین برگ های پهن جمع شده و در دراز مدت به رنگ زرد در خواهند آمدند.

• کمبود آهن

آهن سبب شادابی و طول عمر این درخت است، در صورت فقدان این ماده معدنی درخت به شکل نامناسبی درآمده و در نهایت طی مدت کمی خواهد مرد.

• کمبود مس

علفی شدن و پژمردگی برگ های موز و از بین رفتن ساقه های آن نشانه ی کمبود مس در این گیاه است. قبل از آنکه تمامی برگ ها و ساقه های درخت خشک شده و به صورت آبشاری به پایین خم شوند، با استفاده از کودهای مناسب آن را بهبود بخشید.

جمع آوری شده توسط تیم گل